Ölüm cezası, bir devletin bir suçun karşılığı olarak bir mahkûmun hayatına son vermesidir. Ölüm cezasına çarptırılan kişinin cezasının infaz edilmesine idam denir.
Ölüm cezası suçu cezalandırmak ve siyasi ve dinî ihtilafları bastırmak amacıyla geçmişte çoğu toplum tarafından kullanılmıştır. Tarihsel olarak, ölüm cezaları sıklıkla işkence eşliğinde infaz edilmiş ve halka açık olarak yapılmıştır.
Şu anda, 55 ülkede hâlen ölüm cezası kullanılmaktadır. 109 ülke ölüm cezasını hukuken (de jure) tamamen kaldırmış, 6'sı savaş suçları ve istisnai durumlar dışında kaldırmış, 28'i ise fiilen (de facto) ölüm cezasını uygulamadan kaldırmıştır.1 Uluslararası Af Örgütü, 140 ülkeyi hukuken ya da fiilen idam karşıtı, 58 ülkeyi idam taraftarı olarak sınıflandırmaktadır.2 Ölüm cezası en yaygın olarak Asya'da kullanılmaktadır, infazların % 90'ı Asya kıtasında gerçekleşmektedir.3
Ölüm cezası tartışmalı bir konudur. Ölüm cezasını destekleyenler, kişiyi suç işlemeden caydırdığını ve cinayet gibi bazı suçlarda hak edilen cezanın verildiğini iddia etmektedirler. Ölüm cezası karşıtları, ömür boyu hapis cezası ile caydırıcılık konusunda hiçbir farkı olmadığını, insan haklarını çiğnediğini, yanlış infazlara yol açtığını, ömür boyu hapis cezasının yeterli olduğunu iddia etmektedirler.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2007, 2008 ve 2010'da ölüm cezalarını uygulamama çağrısı yapan kararlar almıştır.4 Avrupa Birliği'nde, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi'nin 2. maddesi gereği ölüm cezası kullanımı yasaktır.5 Avrupa Birliği'ne ek olarak, Türkiye ve Rusya'nın da üyesi olduğu Avrupa Konseyi de üyelerinin ölüm cezasını kullanmasını yasaklamaktadır. Bu doğrultuda Türkiye'de ölüm cezası 1984'ten beri uygulanmamakta, 2004'ten beri hukuk sisteminde mevcut bulunmamaktadır.
Ölüm cezası, uygulandığı çoğu yerde, önceden tasarlanmış cinayet, casusluk, vatana ihanet veya askeri adalet kapsamında kullanılır. Birçok ülkede, uyuşturucu kaçakçılığı da kişiyi ölüm cezasına çarptırmaya yetecek bir suç sayılır. Çin'de, insan kaçakçılığı ve ciddi yolsuzluk davaları ölüm cezası ile sonuçlanabilir. Dünya çapındaki askeriyeler de, askeri mahkemeler korkaklık, firar, asilik ve ayaklanma gibi suçlarda ölüm cezasını uygulamıştır.
Gelişmiş ülkeler arasında yalnızca Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Güney Kore, Tayvan ve Singapur'da ölüm cezası hâlen yürürlüktedir. Avrupa ve çoğu Latin Amerika devletlerinde ölüm cezasını yürürlükten kaldırmıştır. Avrupa kıtasında ise sadece Belarus ve Rusya'da ölüm cezası vardır. Bunlardan Belarus'da ise cezalar infaz edilmekteyken Rusya'da ise moratoryum nedeniyle cezalar askıya alınmıştır. Avrupa ve Latin Amerika haricinde, gelişmemiş ve demokratik olmayan ülkelerde ise ölüm cezasının kullanımı yaygındır.
cezası karşıtları, idam cezasının Evrensel İnsan Hakları'nın 5. maddesini ihlal ettiğini savunur. 5. maddeye göre "Hiç kimseye işkence yapılamaz ya da zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele uygulanamaz." Karşıtlar ayrıca suçluları suç işlemekten caydırmadığını öne sürer. Örneğin, ölüm cezasını destekleyen ABD ölüm cezasına karşıt Avrupa ülkelerine göre daha yüksek bir suç oranına sahiptir.
Ölüm cezası, bazı kişiler infazlarına dakikalar kala ortaya çıkan yeni deliller sebebiyle affedilmiş, beraat etmiş veya yeni dava açmalarına izin verilmiş olması bakımından eleştirilmiştir. Amerika'da ölüm cezasının 1976 yılında yeniden yürürlüğe girmesinden bu yana yaklaşık 100 kişi idamdan kurtulmuştur. DNA kanıtları idam davalarının çok azında mevcut olmasına rağmen, Amerika'da 1992 yılından bu yana, senede birden fazla kişinin beraat etmesine sebep olmuştur.6 Birleşik Krallık'ta yakın zamanda yeniden gözden geçirilen davalar, 1950 ve 1953 yıllarında idam edilenler arasında, bir kişinin af edilmesi ve üç kişinin de beraati ile sonuçlanmıştır. yanıt verilince, ölüm cezasının kaldırılmasını destekleyen bazı kişiler toplumun daha şiddetli bir hale geleceğine inanmakta olup, ölüm cezasının devlet tarafından uygulanan bir şiddet haline geldiğini savunurlar. Suç işlemiş insanların doğru yolu bulup toplumun yeniden bir parçası olmalarının engellenmesi, idam mahkûmlarının duygusal nedenlerle ölmek istememeleri ve bunun insan haklarını ihlal etmesi, bir yerlerde birilerinin idam edildiğini bilmenin toplum için bir vicdan azabı yaratması, vahşice idam yöntemleri insanlarda psikolojik zarara yol açması, idam mahkûmlarının kaybedecek hiçbir şeyleri olmadığı için isyan edip gardiyanlara zarar verebilmeleri ve müebbet hapis gibi bir seçenek varken idamın "insanlık dışı" olması idam karşıtı bireylerce öne sürülen ve savunulan diğer nedenlerdir.
İdam destekçileri, ölüm cezasının ileride cinayet işlenmesine karşı caydırıcı olduğunu savunur. Bazı ölüm cezası destekçileri; esas olan suçluları veya suç işlemeye niyetleri olanları caydırmak değil, insanların vicdanındaki adaleti ve adalete olan güveni sağlamak olduğunu öne sürmektedir. Suçlu, cinayet işlediğinde kendi yaşama hakkını kaybetmiştir ve bu nedenle yaşamaya layık değildir. Suçlunun yaşamasına izin verilmediği takdirde mağdur aile, adaletin yerine geldiğine inanır.
Dosya:El Tres de Mayo, by Francisco de Goya, from Prado in Google Earth.jpg|Francisco de Goya'nın 3 Mayıs İnfazları Dosya:Sacrificio azteca.jpg|Zina yapan bir Azteklinin taşlanarak öldürülmesi Dosya:Anton Dostler 1945 a.jpg|Alman General Anton Dostler kurşuna dizilmeden önce direğe bağlanıyor (1 Aralık 1945, İtalya) Dosya:Auguste Vaillant execution.jpg|Fransa'da Anarşistler giyotine götürülürken Dosya:Vereshchagin-Blowing from Guns in British India.jpg|Britanya yönetiminin Hindistan'da 1857 isyancılarını caydırmak amacıyla top namlusuna bağlayarak gerçekleştirdiği idam yöntemi Dosya:Fusilamiento Arcadio Jimenez et al 1909.jpg|Meksika Devrimi'nde kurşuna dizilerek idam edilen Arcadio Jiménez, Hilario Silva ve Marcelino Martínez (28 Nisan 1900) Dosya:Lingchi (cropped).jpg|Ling che yöntemiyle, yavaş yavaş dilimlenerek idam edilen bir Çinli Dosya:Beccaria - Dei delitti e delle pene - 6043967 A.jpg|Cesare Beccaria, Dei delitti e delle pene
Orijinal kaynak: ölüm cezası. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page